CULTURATI Projesi’nden biraz bahsedebilir misiniz?

Projemiz, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Ufuk Avrupa Programı kapsamında desteklenen bir Araştırma ve İnovasyon Eylemi projesidir. Kültürel miras ve sanat için özelleştirilmiş oyunlar ve gezi rotaları sunmayı amaçlayan projemizin kısa adı CULTURATI.

Projemiz Bilkent Üniversitesi koordinatörlüğünde yürütülüyor. Bu alanda Türkiye’den bir koordinatörün yürüttüğü ilk ve tek proje olması bizim için bir gurur kaynağı. Projenin; Almanya, Finlandiya, İspanya, İtalya, Türkiye ve İngiltere’den toplam 14 kuruluşun iş birliğinin eseri olması da gurur duyduğumuz bir diğer konu. Oluşturulan içerikle CULTURATI, kullanıcılarına kişiselleştirilmiş soru-cevap oyunları ve gezi rotaları sunar.

Amacımız kültürel ve yaratıcı endüstriler, profesyoneller ve bireylerin kültürel miras ve sanat için ortak içerik oluşturmalarına olanak tanıyan bir platform yaratmak. Projemiz çerçevesinde 5 pilot bölgemiz var. Bunlardan ikisi Türkiye’de; Ankara Kalesi ve İstanbul Rahmi Koç Müzesi. Diğer üçü ise Avrupa’da; İngiltere’de UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Blenheim Sarayı, Finlandiya’da Porvoo bölgesi ve İtalya’da Ascoli Satriano bölgesi. Buraları ziyaret eden kişilere, CULTURATI’yi deneyimlemelerini öneriyoruz. Platform kapsamında özel bir algoritma kullanılıyor. Bu algoritma sayesinde ziyaretçilere, cep telefonları aracılığıyla, ilgi alanları doğrultusunda soru cevap oyunları ve gezi rotaları sunuluyor. Ziyaretçilere bu deneyimi sağlayabilmemiz için kapsamlı bir içerik oluşturulmuş olması gerekiyor. İçeriklere bölge hakkında bilgisi olan herkes katkı verebilir. Örneğin Ankara Kalesi’nde o bölgedeki kişiler arasından belirlenmiş 20 tane içerik üreticimiz var. İçerik üretcilerimizden biri Zeytinhane. Zeytinhane’nin sahibi Ali İhsan Kara zeytin üreticisi ve alanında çok bilgili bir kişi. O bu platformda kendi ürünlerini ve üretim süreçlerini anlatıyor. Kale bölgesindeki takı sanatçılarından da içerik üreticilerimiz var. Onlar da eserleri hakkında bilgiler veriyorlar. Ayrıca bu bölgede müzeler var. Erimtan Müzesi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi,ve Ankara Rahmi Koç Müzesi’nden yetkili kişiler de içerik üreticilerimiz arasında. Tüm bu kişilerin farklı perspektiflerinden oluşan bu kapsamlı içerik CULTURATI platformunda yer alıyor. Ankara Valiliği’ndeki proje ortaklarımız da içeriği kontrol ediyor. Bu içerik, özel bir algoritma sayesinde uygulamayı kullanan ziyaretçilere onların ilgi alanlarına göre seçilerek iletiliyor. Tarihe meraklı bir kişi Ankara Kalesi’ni ziyarete geldiğinde ona Kale’nin tarihi hakkında soru cevap oyunları ve gezi rotası sunuluyor. Soru-cevap oyunları aşina olduğumuz hazine avı oyunlarına benziyor.

Herkes içerik oluşturucu olabilir mi?

Evet, olabilir. Bölge hakkında bilgi sahibi olan, bu bilgileri paylaşmak isteyen kişiler katkı verebilir. Bilgiler hem akademik hem de yerel halkın bildiği, zaman içinde unutulmaya yüz tutmuş, hatta gün yüzüne çıkmamış, ziyaretçilerin ilgilisini çekecek konular olabilir.

CULTURATI için içerik üretmek isteyenler ne yapmalılar?

İçerik geliştiricilere öncelikle bir eğitim veriyoruz. Yaklaşık 2 saat kadar sürüyor. Özellikle sosyal medyayı kullanan biriyseniz içerik üretirken platformu rahatlıkla kullanabilirsiniz.

Platform şu an aktif mi?

CULTURATI platformu Ankara Kalesi ve İstanbul Rahmi Koç Müzesi’nde kullanıma açıldı. İlgi alanınıza ve bulunduğunuz konuma göre size soru-cevap oyunları ve gezi rotaları sunuyor. Platform aynı zamanda sensör teknolojilerini de kullanıyor. Sensörlerden aldığı bilgi sayesinde kişi sayısını tespit ediyor ve kalabalık alanlara ziyaretçi yönlendirmiyor.

Sizleri bu projeyi hazırlamaya iten şey nedir?

Doktora tezim müzeler üzerine. Yurt dışından gelen misafirlerim olduğunda onları Ankara Kalesi’ne götürürüm. O zamanlar Ankara Rahmi Koç Müzesi’nin Müdürü olan Mine Sofuoğlu, misafirlerle biraz sohbet ettikten sonra, onları gezdirirken her seferinde müzeyi ve eserleri faklı yönleriyle anlatırdı. Bu beni çok etkilerdi. Kendim de bir yerleri gezerken, aslında pek çoğumuz gibi önünden geçtiğim bir yapının ne olduğunu bilmediğimi fark ediyordum. Yine böyle bir zamanda, İstanbul’da dikkatimi çeken bir binanın önünden geçerken bana o binayı ilgi alanıma uygun bir şekilde anlatacak bir uygulama olmasını hayal ettim. Sonra da bu fikrin Türkiye’den ve Amerika’dan patentini aldık.

CULTURATI bir Avrupa Birliği projesi değil mi?

Fikrimize Amerika patent verdi. Daha sonra bu fikri projelendirdik, ortaklar bulduk ve Avrupa Birliği fonuna başvurduk. Değerlendirme sonunda destek almaya hak kazandık.

CULTURATI diğer ortaklarınızın bulunduğu ülkelerde de kullanıma açıldı mı?

Diğer pilot bölgeler şu an içerik oluşturma aşamasındalar. Proje adım adım ilerliyor. Henüz ilk fazını bitirdik diyebilirim. İlk fazda Türkiye’deki pilot bölgeler içeriklerini oluşturdular ve platformun birinci sürümü kullanıma açıldı. Eylül ayından itibaren Avrupa’da da kullanılmaya başlayacak. Kullanıcıların geri bildirimleriyle de platform gelişmeye devam edecek ve yeni sürümler ortaya çıkarılacak.

Bu bir mobil uygulama mı?

CULTURATI bir web uygulaması. Cep telefonunuza herhangi bir uygulama indirmenize ya da kimlik bilgisi vermenize gerek yok. Tamamen ziyaretçinin seçtikleri ilgi alanlarına göre çalışarak, oyunlarla, ziyaretçilere bulundukları yerle ilgili bilgiler veriyor, gezi rotaları sunuyor. Örneğin, bir ziyaretçi bir müzeye girdiğinde CULTURATI uygulamasını kullanarak müzeyi gezmeye nereden başlayacağına, hangi rotayı takip edeceğine karar veriyor, oyunlar oynayarak farklı bir deneyim yaşıyor.

Ziyaretçiler için kolaylaştırıcı bir sistem gibi düşünebiliriz o zaman.
Aslında bir rehber gibi düşünebilirsiniz. Fakat bu rehber çok daha ileri bir aşamada. Projenin ileriki aşamalarında yapay zekâ da devreye girecek. Yapay zekâ, içerik oluşturucuların içeriği nasıl oluşturduklarını öğrenecek ve ortaya çıkan zengin içerikten soru-cevap oyunları ve zengin içerikli gezi yolları üretecek. Bunları yaparken aynı zamanda sensörleri de kullanarak kalabalık yönetimini de yapabilecek.

Bu yazılım ve algoritmayı kim hazırladı?

On dört ortaklı bir konsorsiyumumuz var. Bilkent Üniversitesi’ni de sayarsak 5’i teknik tarafta, bilgisayar programını tasarlıyor. Yapay Zeka ile ilgili kısmın başında Uygulamalı Bilimler Fakültesi’nin Dekanı Prof. Dr. Halil Altay Güvenir var. Makine öğrenme ve yapay zeka onun ve ekibinin uzman olduğu konular. Teknik taraftaki diğer ortaklarımıza Dekanımız aracılığıyla ulaştık. Onlar da çoğunlukla Bilkent’te n mezun kişilerkişiler. Ortaklarımızdan biri IOTIQ, Almanya’da, Bilkent Bilgisayar Mühendisliği mezunlarının kurduğu (Metin Tekkalmaz ve Özer Aydemir) bir şirket. Teknik taraftaki ortaklarımız arasında İspanya’dan Madrid 3. Carlos Üniversitesi ve Nimbeo yazılım şirketi var. Türkiye’den Serdar Vural Öktem ise Veri Koruma alanında çalışıyor.

Pilot bölgeleri genişletmeyi düşünüyor musunuz?

Tabii ki. Burada önemli bir potansiyel var. İleride daha çok merkezin yer aldığı ve daha çok kullanıcının faydalandığı bir platform öngörüyoruz.

Sanat yalnızca Dali’den ibaret değil.

Yaratıcı sektörler ve vatandaşları bir araya getirmek gibi bir amacınız olduğunu belirtmişsiniz. Bunu nasıl gerçekleştireceksiniz?

Talep ve arzı bir araya getiren bir platform oluşturmaya çalışıyoruz. Dünyada bu konuda yalnızca Google Arts and Culture var. Burada Türkiye ile ilgili bilgilere baktığımızda herkes tarafından bilinen müzeleri görüyoruz. Ancak Ankara Kalesi özelinde bile o kadar çok sanatçı var ki. Kendilerini duyurabilecekleri bir platformları yok. Bakır ustalarından seramik sanatçılarına kadar geniş bir yelpazede insanların bilmediği sanatçılar ve kültürel mirasımız var burada. Biz bu kişileri bir araya getirmek istiyoruz. Sanatçılar bu platformda kendi eserleriyle ilgili içerik oluşturabilecekler ve bu ağın bir parçası olabilecekler. Biz aynı zamanda saklı kalan değerlerin de açığa çıkmasını istiyoruz. Sanat yalnızca Dali’den ibaret değil. Biz her yerde olan bir bilgiyi tekrar tekrar sunmak istemiyoruz. Ortaya çıkmamış kültürel değerleri ve bilgileri ortaya çıkarmak istiyoruz.

“Kültür herkese aittir.”

İçerik üreticilerin platforma yaklaşımları nasıl?

İçerik üreticilerimiz arasında arkeologlar, akademisyenler, müze yetkilileri olduğu gibi o bölgeyi tanıyan, bilen esnaf da var. Bu çeşitliliği sağlamak istiyoruz. Bu durum alışılmış bir şey değil ve bazen soru işaretleri oluşturabiliyor. Ama bizim yapmak istediğimiz şey tam da bu. Daha kapsayıcı olabilmek. Kültür herkese ait.

“En iyi paylaşımı yapan kişiyi İngiltere’ye götüreceğiz.”

Projenizin ilerlemesi ve başarıya ulaşması için beklediğiniz bir destek var mı?

Avrupa Birliği tarafından finanse edilen projemiz için tüm ekibimiz iş birliği içinde çalışıyor. Bu aşamada kullanıcılarımızın vereceği geri bildirimler bizim için çok önemli. Çünkü bu projeyi kullanıcılarımızla birlikte geliştiriyoruz. Geri bildirim verebilmek için CULTURATI’nin Ankara Kalesi (https://kale.culturati.eu) ve İstanbul Rahmi Koç Müzesi (https://rmkm.culturati.eu) portallarına erişim sağlayıp uygulamayı deneyimledikten sonra, linkte yer alan https://culturati.eu/culturati-survey/ bir dakikalık anketi doldurabilir ve bize katkı verebilirler. CULTURATI deneyimlemek için, orda olmalarına gerek yok, uzaktan da sistemi deneyerek, anketimize katılabilirler ve CULTURATI’yi geliştirmemize katkı sağlayabilirler. CULTURATI hep birlikte geliştirmek istiyoruz, bu nedenle desteklerini bekliyoruz.

CULTURATI’nın duyulması için sosyal medya hesaplarımızı yoğun olarak kullanmaya çalışıyoruz. Kullanıcılarımızın da CULTURATI’yi deneyimleyip deneyimlerini paylaşmalarını önemsiyoruz. Bunu teşvik etmek için bir yarışma tasarladık. #CulturatLikeMyWay etiketimizi kullanarak en iyi sosyal medya paylaşımını yapıp, en çok beğeniyi alan bir kişiyi İngiltere’ye Blenheim Sarayı’nda yapılacak galaya götüreceğiz. Herkesi CULTURATI’yi deneyimlemeye davet ediyoruz.